Jan van Zutphen's afscheidsmaal:
Piet Paaltjens
1257
I.
Droef neuriënd kust daarbuiten
De nachtwind de torentinnen.
Maar hoog boven den zang van den nachtwind
Stijgt het feestgezang daarbinnen.
Daarbinnen geeft Jan van Zutphen
Voor de allerletste male
Zijn wakkeren vrienden ten afscheid
Festijn in de opperzale.
Want, als het weer daagt in 't oosten,
Tijgt Zutphen's dapper heere
Met het roode kruis op den schouder
Naar het land van Overmeere.
En als het weer purpert in 't westen,
Dan dragen hem reeds de golven
Naar 't verre land, waar al menig
Zich een heldengraf heeft gedolven.
Maar hem jaagt niet als zoo menig
Onleschbre gouddorst henen
Tot den kamp in de lommer der palmen
Met de woeste Sarcenen.
De noodkreet der vele broedren,
Die daarginds in ketenen zuchten,
Die gespt hem het zwaard aan de heupe
En drijft hem naar zuiderluchten.
Want onder zijn maliejak klopt hem
Een edel manneharte,
Dat, staal voor eigen lijden,
Krimpt van weedom bij anderer smarte.
Doch nu dwaalt zijn oog zo somber
Langs den feestdisch in de opperzale,
Waar hij aanzit met zijn vrienden,
Nog ééns, voor de leste male.
Daar rusten zijn blauwe blikken.
Op tal van baroenen en knapen,
Die, al keert hij van 't Oosten eens weder,
Dan toch lang in den grafkelder slapen.
Daar tellen zijn blondruige lippen
Zoovele hem dierbare namen,
Die uit Holland en 't Sticht en uit Friesland
Op zijn huis ten afscheidsmaal kwamen.
Aan zijn rechte rolt de lach van
Jacobus van meerenbergen,
Die zoete lach, die zelfs nonnekens
Tot wereldsche grapkens kon tergen.
Hij lacht met Janus van Steenbeek
Om den zwarten slotvoog van Bommel
Die den rug van het slapend cocqjen
Van Gorcum gebruikt als trommel.
Aan 's gastheers slinke zetelt
Zijn trouwe leidsman en rader,
De astroloog, in het veld hem ten broeder,
In het stil klozet hem ten vader.
Verderop zit Karel de Kasper
En drinkt minne met Peter den langen.
Daartusschen zingt de eedle van Mackum
Zijn Friesche tafelzangen.
Op hem volgen Jan van de Bossche,
Fel op kloosters en papen gebeten,
En Dorus de Mooie druk bezig
Op pauwbraadsel te eten.
Ook Zutphen's grijze lijfarts
Met zijn broeder, en blonde Jantje
Van de Rotte laven de kelen
Aan de druiven van 't lauwe Spanje.
Aan het eind van den disch doet Eligius,
Dat sieraad der clerezije
Van 't Oversticht, zich te goede
Aan de tintlende malvezije.
En nog menig andere degen
Zit aan in de opperzale,
Nu Jan van Zutphen festijn geeft
Voor de allerleste male.
II.
Doch ziet, daar buigt Melchior, de page,
Zich over Zutphen's zetel,
Ietwat vrees in de donkerbruine oogjes,
Zoo schelms anders en vermetel.
"Daar buiten aan de slotpoort,"
Zoo lispt hij zijn heer in de ooren,
"Daar staat weer de doode minstreel,
En hij eischt, dat gij hem zult hooren,
De minstreel, die, vier jaar geleden,
Zoo spoorloos van 't huis is verdwenen,
En sinds nog driemaal in 't nachtuur
Aan den torenwacht is verschenen."
""Hij kome, de doode minstreel!""
roept Zutphen, van wijn bevangen,
""Hij kome en zing mij ter eere
Zijn helsche minnezangen!""
De astroloog fronst zoo ernstig de wenkbrauw:
"Heer Jan, wil u dan toch bezinnen!
Met minstreels, als zij eens door zijn,
Daar is niet mee te beginnen."
""En zingt mij de boef ook lijden,
En krast mij de dief ook sterven,
Ik wil, dat hij zinge! Geen liedjes
Zullen Jan van Zutphen verderven!""
Het kersrood van Melchior's wangen
Wordt witter dan pasgebleekt linnen,
En knieknikkend spoedt hij zich henen
En laat de doode binnen.
Zóó rilt op den adem van 't koeltje
Het donkere beukengebladert,
Als de knapen en baanrotsen rillen,
Nu het lijk van den minstreel nadert.
Zóó klappren de castagnetten
Van Biscaje's zwartoogige schoonen,
Als de tanden der ridders, bij 't zien van
Des minstreels marmeren koonen.
Maar nooit nog ook, sinds voor het eerst hier
Ellendige tranen schreiden,
Lag in één oog zóó'n afgrond
Van onpeilbaar zielelijden.
Maar nooit nog ook, sinds de wanhoop
Voor het eerst hier een hart vervulde,
Zag men zóó'n grimlach, als die zich
Om de lippen des minstreels krulde.
Van grafbloemen is de kranse,
Die zich wingert door zijn haren.
Van doodkistenhout is der harpe, -
Doch geen menschenoog ziet er de snaren.
Slechts geestenblik merkte er de snaren,
Waaruit zijn doode vingren
Een woestschoonen stroom van accoorden
Den ridders in de ooren slingren.
En grijpen die lijkkoude vingren
Die grafdampaâmende snaren,
Dan golven de boezems der knapen
Als door stormwind gebeukte baren.
Dan rommelen de ingewanden
Van al die ontembre baronnen,
Als men de wind uit de verte
Ons toewaait den zang van kanonnen.
Nu ratelt de harp als de donder,
Dan suist ze als de kus van een engel;
Nu ploft zij als een lawine,
Dan klokluidt ze als een kuddengebengel.
Wee! Daar opent de minstreel zijn lippen;
Daar ....... Het sieraad der clerezije,
Eligius, schiet plots onder tafel -
Dat komt van de malvezije!
